Jansok – norweska Noc Świętojańska

Santkthansnatten, inaczej Jansok, jest wydarzeniem będącym reliktem pogańskim, podczas którego świętuje się narodziny Jana Chrzciciela wspominane w Ewangelii św. Łukasza. Niestety, istnieje niewiele informacji o jego wczesnym życiu. Wydarzenie to miało miejsce sześć miesięcy przed narodzeniem Jezusa, w nocy z 23 na 24 czerwca. Święto obchodzone jest w dzień przed narodzinami, podobnie jak Wigilia przed Bożym Narodzeniem. Jest to także dzień przesilenia letniego, tzw. Midsommer. Jansok oznacza „noc czuwania dla Jana” i jest w pełni poświęcona pamięci Jana Chrzciciela.

Jansok jest popularny także w innych państwach, takich jak Anglia, Irlandia, Niemcy, Polska (Noc świętojańska), Rosja czy Francja. Jednak dzień ten jest świętowany najbardziej w krajach skandynawskich. Kiedyś był to dzień wolny od pracy, w niektórych gminach nadal funkcjonuje ten przywilej.

W Skandynawii w nocy 23 czerwca ludziom towarzyszy śpiew, taniec, picie i jedzenie. Wśród najpopularniejszych przekąsek są dania z grilla i placki z cukrem posmarowane masłem. Ludzie ozdabiają domy, okoliczne kościoły i budynki kwiatami i girlandami, a kobiety plotą wianki. Miejsca potańcówek są przyozdobione wstążkami, kwiatami i gałązkami. Tradycją stało się wybieranie ziół leczniczych na ten szczególny wieczór i budowanie słupa, wokół którego gromadzi się społeczność. Tworzy się wówczas także postać, która ma przypominać czarownice. Przypuszcza się, że wiedźmy i ogień to całkiem nowy zwyczaj, który stał się symbolem złych czarów. Palone ogniska na brzegu rzek mają na celu wypędzenie czarownic zlatujących się do Norwegii z całego świata. Następnego dnia wzdłuż rzek widać pozostałości gałązek i kwiatów.

Obecnie w ten szczególny dzień społeczności lokalne organizują specjalne pokazy, imprezy publiczne i prywatne. Typowy program zawiera przemówienie, palenie czarownicy, a następnie wspólne wesołe śpiewanie i tańczenie wokół tzw. słupa majowego. Często atrakcją wieczoru jest pokaz fajerwerków o północy. Ognisko jest zdecydowanie najważniejszą częścią całego wydarzenia.

Jansok ma również wymiar magiczny. Niektórzy Norwegowie do dzisiaj wierzą, że tej szczególnej nocy woda ma moc leczniczą, a młodym dziewczynom podczas snu może objawiać się obraz przyszłego męża.